اسم من هویج است

دوست صمیمى جگرم
نورچشم را زیاد مى کنم
رنگ چهره را از تیرگى پاك مى کنم
مخصوصا براى خانم ها عنصرى بسیار مفیدم
در من ماده یى است که مقاومت پوست را زیاد مى کند و خواص بى شمارى که شاید از آن کمتر کسى اطلاع داشته باشد.
اسم من-- زردك-- است . اسم برادرم که شما به آن -- هویج فرنگى -- لقب داده اید ، گزر مى باشد . برادر خوانده اى هم دارم به نام شقاقل که شما از مرباى آن استفاده مى کنید.

برگرفته از : زبان خوراکیها جلد اول         نوشته دکتر غیاث الدین جزایرى

برای مطالعه متن کامل به ادامه مطلب مراجعه نمایید .

ما نه میوه هستیم و نه سبزى ، بلکه از دسته هویج ها هستیم .
از آنجایى که ایرانیان قدیم در گیاه شناسى - پزشکى - دارویى و بالاخره غذاشناسى پیش قدم بوده اند، براى کلیه اصطلاحات علمى واژه اى مخصوص داشته اند و این زبان برخلاف تصور بعضى ها بسیار وسیع و دامنه دار است ، متاءسفانه در اثر یک
سلسله پیش آمدهاى ناگوار این اصطلاحات علمى فراموش شده ، و جاى خود را به لغات خارجى داده است ، یکى از این اصطلاحات علمى همین هویج است ، اگر از شما بپرسند که شلغم یا چغندر و کلم میوه اند یا سبزى ، جوابى ندارید، ولى اگر به لغت نامه هاى قدیم مثل برهان قاطع مراجعه نمایید با کمال تعجب مشاهده خواهید نمود که نوشته است هویجى است که آنرا در آش مى ریزند و از این رو باید در نظر داشته باشید که در زبان فارسى به کلیه ریشهاى خوراکى مثل انواع زردك - شلغم -چغندر - سیب زمینى - شیرین بیان - کلم سنگ و غیره ، هویج مى گویند و نامم همانطور که در سطر اول گفتم ، زردك و گزر مى باشد که اعراب آنرا معرب کرده جزر نام گذارى کرده اند.
در بین سبزیها و گیاههایى که داراى منافع زیاد مى باشند و به عنوان یک ماده خوراکى در آشپزى بکار مى روند ، مصرف من و گزر زیادتر است . ما را هم خام مى خورند و هم پخته ، و چون فصل معینى نداشته و همیشه در بازار پیدا مى شویم ، معادل مصرف نان خریدار داریم و با اینکه شیرین هستم ، هیچگاه فاسد نشده - ترش و تند و تلخ و گس نمى شویم . ما را در تمام آش ها - سوپ ها و انواع خوراکیهاى ایرانى و فرنگى مى توانید بریزید و از منافع سرشار ما بهره مند شوید، با ماها مربا و کمپوت هم مى توانید تهیه کنید و پوره ما را هم به کودکان خود بخورانید، برادر من گزر از قدیم در بیابان هاى ایران بطور خودرو به عمل مى آمد ، و اکنون هم در اطراف ارومیه – دربند --  تبریز - مرند - چالوس - دره هریرود - بلوچستان - مکران ولرستان دیده مى شود، و با این وصف عنوان هویج فرنگى به او دادن دور از انصاف و حقیقت است !
ما انواع و اقسام زیاد داریم . نمونه هاى کوتاه - بلند - باریک - با سیخک - بدون سیخک . با رنگ هاى گوناگون از سرخ آتشین گرفته تا زرد طلایى و بنفش ظاهر مى شویم . انواع ما وقتى وحشى بوده ، و در بیابان و سرزمین هاى سخت و شخم نشده به عمل مى آیند، سفت و سخت بوده ، و سیخک میان آنها از چوب سخت تر است و به همین جهت براى انسان قابل مصرف نبوده و به درد علوفه مى خورند. ولى همینکه از صحرا به بستان آمدیم ، و ما را در زمین هاى شخم شده پرورش دادند ، نرم و شیرین شده ، و سیخک ما نیز از حالت چوبى خارج شده ، قابل مصرف شدیم و اکنون هم هر قدر زمین زراعتى ما پوك تر باشد بهتر مى توانیم رشد کرده و شیرین تر و آبدارتر شویم .
ما دوست جگر -زیادکننده نور چشم بوده و کسانى که مى خواهند خون کهنه از بدنشان رخت بربسته ، مبتلایان به مرض قند، چربى خون ، صفراوى مزاجها ، وآنهایى که نمى خواهند در رشدشان اختلالى پیدا شود  بدون شک غذایى بهتر از خانواده زردك پیدا نخواهند کرد. ما ادرار را زیاد مى کنیم ، با چربى خون که دشمن سرسخت جوانى است ، مى جنگیم و رنگ چهره را باز مى کنیم ، و براى مبتلایان به اسهال ، غذاى خوبى هستیم . قند ما نه تنها براى بیماران مبتلا به مرض قند ضرر ندارد، بلکه به علت داشتن انسولین گیاهى ، درمان این مرض هستیم.  ما قوه کشش عضلات را زیاد مى کنیم ، و براى بیماران کلیوى و مبتلایان به بادیامان – نفریت -- دارویى بهتر از ما وجود ندارد  ، ضمنا ما در تسکین درد سوختگى و آفتاب زدگى بسیار مؤ ثر است .
تبهاى عفونى معدى و روده اى ، دل دردهاى کهنه ، دل درد اطفال و پیچش شکم کودکان ، با خوردن ما تسکین پیدا مى کند.
مخلوط آب ریشه ما با شیر براى نرم کردن سینه بسیار نیکوست ، و خلط را از بین مى برد. به کسانى که صدایشان گرفته است ،
و مبتلایان به تنگ نفس و اختلالات ریوى توصیه کنید که حتما به سراغ ما دو برادر بیایند. به کودکانى که داراى معده اى کاربهتر است یک وعده سوپ و یک وعده سوپ و یک وعده شیر مادر بدهید - آب مخلوط ما با کمى عسل و آب لیمو یک نوشابه مفرح و گوارا است .
در ترکیب ما هشتاد و هفت درصد آب زنده که به آسانى جذب یاخته هاى بدن مى شود و وجود دارد.  بین یک تا دو گرم درصد مواد سفیده اى و یک ماده فسفردار یعنى آنچه در زرده تخم مرغ است داریم و همین ماده است که غذاى غدد شده و آنها را تقویت مى نماییم ، و نیز به علت همین اکسیر گرانبهاست که نیروى جسمى و روحى را افزایش مى دهیم .
ما داراى جوهرى هستیم که در کبد تبدیل به ویتامین-- آ -- مى شود، و با کمک این ماده مى توانیم مقاومت مخاط و پوست را در برابر امراض جلدى زیاد کنیم ، و از بثورات جلدى و اگزما و جوش غرور جلوگیرى نماییم ، ویتامین – آ --  عامل رشد است .
کمى این ویتامین سبب مى شود که دهانه زخمها دیر بسته شود.  شما براى رفع این نیازها مى توانید از ما دو برادر استفاده کنید. مشروط بر اینکه ، کبدى سالم داشته باشید، و در غیر اینصورت در اثر زیاده روى در خوردن ما دچار زردى و یرقان خواهید شد.
ما زردك ها به علت داشتن ویتامین هاى  -- آ --  و -- د-- اثر نیکویى در ساختمان غدد داشته و مصالح خوبى براى نوسازى یاخته ها هستیم ، به اطفالى که مى خواهند دندان در بیاورند، تا مى توانید از سوپ ریشه ما بخورانید و یک تکه از ما را به عنوان بازیچه به دست آنها بدهید و سعى کنید که آنرا در دهان برده و با کمک آرواره ها آنرا بجوند و به این ترتیب هم خارش لثه ها از بین
رفته و هم در آمدن دندان را آسان مى نماید.
یکى دیگر از مواهب طبیعى که در نهاد ما به ودیعت گذاشته شده است ، میزان آهن است که در من زردك هستم ، چند برابرگزر مى باشد. علاوه بر آهن ما داراى املاح سدیم - منیزیم - و کلسیم هستیم .
براى استفاده از آب ما، براى اینکه به طبع شما گوارا و مطبوع باشد و بوى علف ندهد، من به شما توصیه مى کنم که همیشه آب ما را گرفته ، چند قطره آب لیمو به آن اضافه کرده و مدتى در یخچال یا جاى خنک بگذارید تا عوامل زنده اى که همراه با ریشه ما هستند میزان قند و صمغ آنرا بالا برده ، نوشابه اى خوش بو و خوش طعم به شما تحویل دهند.

علاوه بر ریشه بذر ما نیز در طب قدیم مقامى والا داشته و آنرا در کتب پزشکى به نام -- دوقو -- ذکر کرده اند و فرنگى ها به آن  -- دوکو-- مى گویند . این بذر خواص ما را چندین برابر داشته و داراى چند نوع هورمون ، ضد غش و مدر است در طب قدیم جهت درمان سرفه - سینه درد مزمن ، زیاد تجویز مى شد. خوردن آن ضد گاز و نفخ معده است - سنگ هاى کلیه و مثانه را خرد مى کند. و درد مفاصل را درمان مى کند.  براى سوزش معده و دل درد اطفال و استسقاء و شکم هاى طبلى داروى بسیار مفیدى است .

برگرفته از : زبان خوراکیها جلد اول         نوشته دکتر غیاث الدین جزایرى